Film Delina Łakatosza
IV edycja Wędrującego Festiwalu „Romani Kultura”: Bareforytka Roma
Festiwal “Romani Kultura” co roku wędruje po Polsce, by prezentować szerokiej publiczności najciekawsze osiągnięcia kulturalne romskiej mniejszości etnicznej, mieszkającej i tworzącej w wybranym regionie kraju. W 2024 r. służył prezentacji osiągnięć kulturalnych Romów zamieszkujących od pokoleń Warszawę i ich spotkaniu. Jego celem było wzmocnienie działań twórczych podejmowanych w ramach tej kultury lokalnej i udokumentowanie ich najciekawszych zjawisk oraz stanu.
Bafreforytka Roma – warszawscy Romowie
Tradycyjna kultura Romów jest częścią polskiego dziedzictwa kulturowego. Romani kultura jest jedna, ale ma wiele twarzy. Wielość jej przejawów, zróżnicowanie w zależności od miejsca zamieszkania i historii danej społeczności, wpłynęły na to, że zdecydowaliśmy się utworzyć formułę festiwalu wędrownego – wędrującego po Polsce, dokumentującego i prezentującego osiągnięcia Romów z różnych grup i w różnych miejscach zamieszkania. “Romani Kultura” to wędrujący festiwal kultury Romów. W roku 2024 gospodarzami Festiwalu stali się romscy działacze, artyści, twórcy kultury z Warszawy i województwa mazowieckiego, czyli Bareforytka Roma, co w romani oznacza Romowie z wielkiego miasta, czyli właśnie warszawscy Romowie.
Prezentacja najciekawszych osiągnięć kulturalnych warszawskich Romów nastąpiła podczas festiwalowych wydarzeń zorganizowanych w prężnym ośrodku kultury – Centrum Wielokulturowym, położonym w ruchliwym miejscu na Pradze Północ.
Do realizacji projektu zaprosiliśmy twórców i działaczy romskich z Warszawy, a także wybitnych romologów. Z nimi wspólnie zorganizowaliśmy Festiwal, w którym wzięła udział społeczność romska zamieszkująca ten region, zaproszeni goście, a także przypadkowi przechodnie i turyści.
IV edycja Wędrownego Festiwalu “Romani Kultura” odbyła się w sobotę 8 czerwca 2024 r. w Centrum Wielokulturowym w Warszawie. Trwała cały dzień. Przed Centrum witała nas makieta wozu taborowego utworzona przez artystów Józka Gałązkę (projekt) i Różę Łakatosz. Było to specjalne połączenie sztuki nowoczesnej i romskiej tradycyjnej służące do robienia pamiątkowych zdjęć. W salach Centrum Wielokulturowego zorganizowaliśmy wystawę i kącik etnograficzny prezentujący zbiory Muzeum Kultury Romów w Warszawie i w wizualny sposób opowiadający ich historię, od najstarszej do współczesności. O tej historii i zbiorach opowiadał kustosz i założyciel Muzeum Andrzej Grzymała-Kazłowski w swojej bogato ilustrowanej prelekcji. Aktywności artystyczne wystartowały od początku Festiwalu – pod okiem artystki, Noemi Łakatosz, malowaliśmy obraz pt. Manusza, czyli ludzie. Kolejny raz była to okazja do indywidualnych graficznych wypowiedzi o tożsamości uczestników, które utworzyły jedną wspólną wypowiedź na ten temat. W tych działaniach opartych na intuicji, nie potrzebne były żadne specjalne umiejętności, wziąć w nich mógł udział każdy chętny i dołączyć do wspólnej pracy w dowolnym momencie.
Bezpośrednio po warsztatach malarskich odbyły się zajęcia plastyczne „Miro Iło”, podczas których Rajmund Siwak opowiadał bajki romskie swojego autorstwa i rozmawiał z uczestnikami o kulturze romskiej. Równolegle słuchacze na płóciennych torbach tworzyli znaki graficzne zainspirowane romską kulturą. Warsztaty plastyczne prowadziły Noemi i Róża Łakatosz.
Popołudnie rozpoczęliśmy panelem pt. „Bareforytka Roma – społeczność warszawskich Romów – przeszłość, współczesność, wyzwania na przyszłość”. Dyskusję panelową poświęconą obecnej sytuacji kultury Romów w Warszawie prowadziłą Agnieszka Caban z Fundacji “Dom na pograniczu”. Uczestniczyli w niej Ewa Pawłowska, Roksana Mroczek Wajs i Patrycja Jenny Mroczek Wajs ze społeczności warszawskich Romów oraz Andrzej Grzymała-Kazłowski z Muzeum Kultury Romów w Warszawie. Paneliści poruszyli bardzo istotne sprawy dotyczące społeczności Romów w Polsce, w Warszawie, dyskusja była merytoryczna i emocjonalna, jednak musieliśmy ją uciąć, ze względu na to, że nadeszli nowi goście czekający na biesiadę muzyczną, czyli koncert zespołu Jędrka Pawłowskiego z przyjaciółmi. W wesołych i tanecznych nastrojach zamknęliśmy IV edycję Festiwalu „Romani Kultura”, poświęconą kulturze warszawskich Romów – Bareforytka Roma.
W tym roku w Festiwalu mniej licznie reprezentowane były warszawskie społeczności romskie wśród widowni, większość uczestników była spoza nich. Nasi goście z wielkim zainteresowaniem brali udział w wydarzeniach festiwalowych i zadawali pytania dotyczące społeczności romskiej, nieraz odważne i głębokie, otrzymując rzeczowe odpowiedzi od ekspertów – Romów i Romek z Warszawy, a także zaprzyjaźnionej z nami rodziny Łakatoszów z Poznania.
Dokumentację fotograficzną z Wędrownego Festiwalu „Romani kultura”: Warszawa 2024 (Bareforytka Roma) wykonała Ada Szulc, a wideo Delfin Łakatosz.
Koordynatorką IV edycji Wędrownego Festiwalu „Romani Kultura” była Małgorzata Brus, wspierana przez ekipę Fundacji Dom Kultury. Gościny udzieliło nam Centrum Wielokulturowe w Warszawie.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2024
Działania nasze realizowane są w siedzibie CENTRUM Wielokulturowego w Warszawie w ramach bezpłatnego użyczenia przestrzeni.
